Πολλοί κατηγορούν την Αριστερά στο σύνολο της ότι δαιμονοποιεί την επιχειρηματικότητα και ότι αυτός είναι ένας από τους λόγους που δεν είμαστε αρκετά ανταγωνιστικοί και παραγωγικοί ως χώρα. Μάλιστα, αυτή η επιχειρηματολογία υιοθετήθηκε ξεκάθαρα από το τωρινό πρωθυπουργό Α. Σαμαρά κατά την πρόσφατη προεκλογική περίοδο σε μια προσπάθεια να μειώσει την εκλογική βάση του ΣΥΡΙΖΑ. Σήμερα αναρωτιέμαι, το βάρος αυτής της κατηγορίας το κουβαλάει μόνο η Αριστερά;
Πέρυσι, σε ένα επαγγελματικό ταξίδι στο Τορόντο του Καναδά, είχα την ευκαιρία να συναντηθώ με πολλούς Έλληνες που τώρα μένουν και εργάζονται στην Βόρεια Αμερική (Καναδά και κυρίως ΗΠΑ). Όλοι είχαν να πουν -με παράπονο- για τις τόσο κοντόφθαλμες επαγγελματικές προσδοκίες του Έλληνα, για το πόσο χαμηλά βάζει τον πήχη ως προς τα επιδιωκόμενα κέρδη ("50-100 χιλ το χρόνο μας φτάνουν") αντί να θέτει στόχους για επιδίωξη εκατομμυρίων. Και όλοι ταυτόχρονα μου έλεγαν για την απουσία επιχειρηματικής κουλτούρας στην Ελλάδα, τουλάχιστον στο μέγεθος που υπάρχει εκεί. Από αυτό το ταξίδι κατάλαβα ξεκάθαρα πόσο περιορισμένα βλέπουμε τα πράγματα στην Ελλάδα (δεν μπορεί μια επιχειρηματική ιδέα να περιορίζεται σε μια καφετέρια ή σε ένα κατάστημα λιανικής). Είναι κάτι που κι εγώ δεν το είχα συνειδητοποιήσει νωρίτερα. Γιατί όμως δεν έχουμε κι εμείς αυτή την επιχειρηματικότητα τόσο διασπαρμένη στην κοινωνία μας;
Η σύντομη απάντηση που δίνεται όταν το θέμα συζητείται σε μια παρέα είναι "φταίει το ΚΚΕ, φταίει η Αριστερά που σηκώνει το δάχτυλο και δείχνει στον πλούσιο ως δυνάστη του λαού. Και έτσι χάνουμε θέσεις εργασίας". Κάπου εκεί αναφέρεται η Pirelli που εκδιώχτηκε από την Ελλάδα λόγω της Αριστεράς και η δράση του ΠΑΜΕ. Να σημειώσω ότι στην Ελλάδα όλοι δηλώνουμε Αριστεροί, κυρίως γιατί το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου κατάφερε να ταυτίσει τον μη-αριστερό με την χούντα. Άρα, οι πιο πολλοί Έλληνες ήθελαν να είναι μικρομεσαίοι με ένα ικανοποιητικό εισόδημα για μια οικογένεια αλλά χωρίς να κυνηγούν το πολύ μεγάλο κέρδος, άρα και την δημιουργία μεγάλων επιχειρήσεων. Όμως φταίει μόνο η Αριστερά και η λεγόμενη "αριστερή ιδεοληψία" για αυτό;
Σε πολλά κείμενα που έχω διαβάσει στην διάρκεια αυτής της κρίσης, πολλοί αποδίδουν την επιτυχία που έχουν οι Βορειοευρωπαίοι και οι Αμερικανοί -μεταξύ άλλων- στην κουλτούρα της κοινωνίας τους και κυρίως στο γεγονός ότι είναι Προτεστάντες. Ενδεικτικά, το έχω διαβάσει σε άρθρα του Απ. Δοξιάδη, σε βιβλίο του Γ. Βαρουφάκη μέχρι και blog post του Α. Καρπετόπουλου. Οι πετυχημένοι του καπιταλισμού λοιπόν φαίνεται να τα πηγαίνουν καλά όχι γιατί είναι μη-αριστεροί αλλά κυρίως γιατί απενοχοποίησαν την απόκτηση πλούτου ως κοινωνία μέσα από την θρησκεία.
Εδώ λοιπόν εντοπίζω μια αντίφαση. Ενώ αποδίδουμε την αποτυχία της Ελλάδας στον καπιταλισμό σε μια πολιτική ιδεολογία, στην αρθρογραφία αποδίδεται η επιτυχία των ξένων στην κουλτούρα και την θρησκεία. Ποια είναι λοιπόν η επίδραση της δικής μας θρησκείας στην αποτυχία της Ελλάδας να εφαρμόσει καπιταλισμό και ελεύθερη οικονομία;
Αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι η χριστιανική ελληνορθόδοξη παράδοση μόνο θετική δεν είναι στην επιχειρηματικότητα και την απόκτηση πλούτου. Αν και η ιστορία έχει πάμπολλες περιπτώσεις που η Εκκλησία μας μια χαρά ασχολήθηκε με την απόκτηση και διαχείριση πλούτου (πλέον πρόσφατη περίπτωση είναι η μονή Βατοπεδίου), η παράδοση μας διδάσκει να είμαστε ταπεινοί, να μην κυνηγούμε το κέρδος, ό,τι συμβεί είναι θέλημα Θεού και άλλα τέτοια. Μόνο για καπιταλιστές και επιχειρηματίες δεν μας προετοιμάζει. Θα μπορέσει να πει κάποιος "ε, δεν είναι ότι είμαστε και τόσο πιστοί χριστιανοί, οι περισσότεροι πάμε μόνο το Πάσχα στην εκκλησία". Ναι, δεν πάμε στην εκκλησία αλλά η εκπαίδευση μας στο σχολείο περιλαμβάνει τα θρησκευτικά ως υποχρεωτικό μάθημα. Δεν τα μαθαίνουμε αυτά στην εκκλησία, αλλά τα αποστηθίζουμε στο σχολείο (ο γραφών έγραψε θρησκευτικά 19 στις πανελλήνιες του 2000 προκειμένου να σπουδάσει Πληροφορική!). Η ερώτηση μου είναι, θα αποδώσουμε ευθύνες στην θρησκευτική μας κουλτούρα γιατί δεν πετύχαμε να είμαστε ανταγωνιστικοί στον καπιταλισμό; Εγώ λέω ναι. Περιμένω σχόλια για το αντίθετο!
Όταν λοιπόν η ΝΔ, ο κ. Σαμαράς και γενικότερα οι δεξιοί αναζητούν ποιοι φταίνε για την δαιμονοποίηση της επιχειρηματικότητας, θα περιοριστούν μόνο στην Αριστερά; Γιατί οι πολιτευτές της Δεξιάς δεν κοιτούν λίγο στην χριστιανορθόδοξη παράδοση και, για παράδειγμα, στην επίδραση του μάθηματος των θρησκευτικών στην μη καλλιέργεια επιχειρηματικού πνεύματος στα ελληνόπουλα;
Επιπλέον, αν υπάρχει μια πολιτική ιδεολογία που είναι κοντά στην ελληνική Εκκλησία, είναι οι συντηρητικές εκφάνσεις της Δεξιάς. Τουναντίον η Αριστερά είναι αυτή που δεν αποδέχεται την Εκκλησία... Μήπως λοιπόν, τα πολιτικά επιχειρήματα της ΝΔ είναι λίγο υποκριτικά;
Περιμένω απόψεις και αντίθετες απόψεις.
Πέρυσι, σε ένα επαγγελματικό ταξίδι στο Τορόντο του Καναδά, είχα την ευκαιρία να συναντηθώ με πολλούς Έλληνες που τώρα μένουν και εργάζονται στην Βόρεια Αμερική (Καναδά και κυρίως ΗΠΑ). Όλοι είχαν να πουν -με παράπονο- για τις τόσο κοντόφθαλμες επαγγελματικές προσδοκίες του Έλληνα, για το πόσο χαμηλά βάζει τον πήχη ως προς τα επιδιωκόμενα κέρδη ("50-100 χιλ το χρόνο μας φτάνουν") αντί να θέτει στόχους για επιδίωξη εκατομμυρίων. Και όλοι ταυτόχρονα μου έλεγαν για την απουσία επιχειρηματικής κουλτούρας στην Ελλάδα, τουλάχιστον στο μέγεθος που υπάρχει εκεί. Από αυτό το ταξίδι κατάλαβα ξεκάθαρα πόσο περιορισμένα βλέπουμε τα πράγματα στην Ελλάδα (δεν μπορεί μια επιχειρηματική ιδέα να περιορίζεται σε μια καφετέρια ή σε ένα κατάστημα λιανικής). Είναι κάτι που κι εγώ δεν το είχα συνειδητοποιήσει νωρίτερα. Γιατί όμως δεν έχουμε κι εμείς αυτή την επιχειρηματικότητα τόσο διασπαρμένη στην κοινωνία μας;
Η σύντομη απάντηση που δίνεται όταν το θέμα συζητείται σε μια παρέα είναι "φταίει το ΚΚΕ, φταίει η Αριστερά που σηκώνει το δάχτυλο και δείχνει στον πλούσιο ως δυνάστη του λαού. Και έτσι χάνουμε θέσεις εργασίας". Κάπου εκεί αναφέρεται η Pirelli που εκδιώχτηκε από την Ελλάδα λόγω της Αριστεράς και η δράση του ΠΑΜΕ. Να σημειώσω ότι στην Ελλάδα όλοι δηλώνουμε Αριστεροί, κυρίως γιατί το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου κατάφερε να ταυτίσει τον μη-αριστερό με την χούντα. Άρα, οι πιο πολλοί Έλληνες ήθελαν να είναι μικρομεσαίοι με ένα ικανοποιητικό εισόδημα για μια οικογένεια αλλά χωρίς να κυνηγούν το πολύ μεγάλο κέρδος, άρα και την δημιουργία μεγάλων επιχειρήσεων. Όμως φταίει μόνο η Αριστερά και η λεγόμενη "αριστερή ιδεοληψία" για αυτό;
Σε πολλά κείμενα που έχω διαβάσει στην διάρκεια αυτής της κρίσης, πολλοί αποδίδουν την επιτυχία που έχουν οι Βορειοευρωπαίοι και οι Αμερικανοί -μεταξύ άλλων- στην κουλτούρα της κοινωνίας τους και κυρίως στο γεγονός ότι είναι Προτεστάντες. Ενδεικτικά, το έχω διαβάσει σε άρθρα του Απ. Δοξιάδη, σε βιβλίο του Γ. Βαρουφάκη μέχρι και blog post του Α. Καρπετόπουλου. Οι πετυχημένοι του καπιταλισμού λοιπόν φαίνεται να τα πηγαίνουν καλά όχι γιατί είναι μη-αριστεροί αλλά κυρίως γιατί απενοχοποίησαν την απόκτηση πλούτου ως κοινωνία μέσα από την θρησκεία.
Εδώ λοιπόν εντοπίζω μια αντίφαση. Ενώ αποδίδουμε την αποτυχία της Ελλάδας στον καπιταλισμό σε μια πολιτική ιδεολογία, στην αρθρογραφία αποδίδεται η επιτυχία των ξένων στην κουλτούρα και την θρησκεία. Ποια είναι λοιπόν η επίδραση της δικής μας θρησκείας στην αποτυχία της Ελλάδας να εφαρμόσει καπιταλισμό και ελεύθερη οικονομία;
Αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι η χριστιανική ελληνορθόδοξη παράδοση μόνο θετική δεν είναι στην επιχειρηματικότητα και την απόκτηση πλούτου. Αν και η ιστορία έχει πάμπολλες περιπτώσεις που η Εκκλησία μας μια χαρά ασχολήθηκε με την απόκτηση και διαχείριση πλούτου (πλέον πρόσφατη περίπτωση είναι η μονή Βατοπεδίου), η παράδοση μας διδάσκει να είμαστε ταπεινοί, να μην κυνηγούμε το κέρδος, ό,τι συμβεί είναι θέλημα Θεού και άλλα τέτοια. Μόνο για καπιταλιστές και επιχειρηματίες δεν μας προετοιμάζει. Θα μπορέσει να πει κάποιος "ε, δεν είναι ότι είμαστε και τόσο πιστοί χριστιανοί, οι περισσότεροι πάμε μόνο το Πάσχα στην εκκλησία". Ναι, δεν πάμε στην εκκλησία αλλά η εκπαίδευση μας στο σχολείο περιλαμβάνει τα θρησκευτικά ως υποχρεωτικό μάθημα. Δεν τα μαθαίνουμε αυτά στην εκκλησία, αλλά τα αποστηθίζουμε στο σχολείο (ο γραφών έγραψε θρησκευτικά 19 στις πανελλήνιες του 2000 προκειμένου να σπουδάσει Πληροφορική!). Η ερώτηση μου είναι, θα αποδώσουμε ευθύνες στην θρησκευτική μας κουλτούρα γιατί δεν πετύχαμε να είμαστε ανταγωνιστικοί στον καπιταλισμό; Εγώ λέω ναι. Περιμένω σχόλια για το αντίθετο!
Όταν λοιπόν η ΝΔ, ο κ. Σαμαράς και γενικότερα οι δεξιοί αναζητούν ποιοι φταίνε για την δαιμονοποίηση της επιχειρηματικότητας, θα περιοριστούν μόνο στην Αριστερά; Γιατί οι πολιτευτές της Δεξιάς δεν κοιτούν λίγο στην χριστιανορθόδοξη παράδοση και, για παράδειγμα, στην επίδραση του μάθηματος των θρησκευτικών στην μη καλλιέργεια επιχειρηματικού πνεύματος στα ελληνόπουλα;
Επιπλέον, αν υπάρχει μια πολιτική ιδεολογία που είναι κοντά στην ελληνική Εκκλησία, είναι οι συντηρητικές εκφάνσεις της Δεξιάς. Τουναντίον η Αριστερά είναι αυτή που δεν αποδέχεται την Εκκλησία... Μήπως λοιπόν, τα πολιτικά επιχειρήματα της ΝΔ είναι λίγο υποκριτικά;
Περιμένω απόψεις και αντίθετες απόψεις.
10 σχόλια:
H θρησκεία είναι κάτι που δεν το είχα σκεφτεί είναι η αλήθεια. Αλλά δεν νομίζω πως ο Έλληνας έχει ηθικό πρόβλημα με το πλούτο τουναντίον. Νομίζω πως (και για αυτό) υπάρχει σοβαρό έλλειμμα παιδείας, ενώ πολλές μικρο μεσαίες επιχειρήσεις υπάρχουν επειδή κληρονομήθηκαν, ή επειδή το παιδί "δεν σπούδασε κάτι", επειδή σπούδασε φιλόλογος! Τέλος αξίζει ιδιαίτερης αναφοράς η δραστηριότητα στον χώρο του τουρισμού, όπου πολλοί κάτοχοι ενός ακινήτου βαφτίζουν τους εαυτούς τους ξενοδόχους και προσπαθούν σε ένα καλοκαίρι να βγάλουν τα λεφτά της χρονιάς, αλλά και στις αγροτικές δραστηριότητες όπου (λέγεται οτι) οι περισσότεροι αγρότες είναι αυτοδίδακτοι.
Ξέχασα να αναφέρω ακόμη το αγαπημένο μου: τα χαρτάκια πάνω στο παρμπριζ! Ενδεικτικό της σοβαρότητας μιας επιχείρησης...
Η αρχή της ήσσονος προσπάθειας είναι το θέμα
Θεωρώ πως ο ορθόδοξος χριστιανισμός ως νοοτροπία, ως φιλοσοφία κ πορεία ζωής είναι αρκετά κοντά στον Στωικισμό. Ακόμα και αν δεν υπήρχε η παράδοση/κουλτούρα της ελληνικής εκκλησίας, άνθρωποι που ακολουθούν γενικά μία μετριοπαθή οδό κ αντιμετώπιση των πραγμάτων ως νέοι Στωικοί, θα ακολουθούσαν στη ζωή τους την ίδια ακριβώς πορεία. Αναφέρομαι σε αυτούς που έχουν επιλέξει τη συγκεκριμένη φιλοσοφία στη ζωή τους και όντως την ακολουθούν.
Ο πολίτης που θα ακολουθεί απλά σε συγκεκριμένες στιγμές την παράδοση (πχ εορτασμός θρησκευτικής εορτής) χωρίς να έχει υιοθετήσει τη συγκεκριμένη φιλοσοφία της θρησκείας είναι διαφορετική περίπτωση. Οπότε θα πρέπει να τον παρατηρήσουμε και να τον κρίνουμε με άλλα κριτήρια.
Θεωρώ λοιπόν πως το πρόβλημα είναι η πολιτική νοοτροπία και επικράτηση ιδεολογιών και τάσεων στην ελληνική κοινωνία σε συνδυασμό πάντα με το πρόβλημα πόρων, είτε μιλάμε για φτωχή χώρα από την άποψη ότι δεν έχει πετρέλαιο πχ., είτε μιλάμε για φτωχή χώρα επειδή λανθασμένα υπέγραψε σε ευρωπαϊκές συμφωνίες να μην αξιοποιεί τον αγροτικό της πλούτο.
Όσον αφορά λοιπόν τη νοοτροπία και την πολιτική, θεωρώ πως ο μόνος τρόπος επιτυχίας ενός καπιταλιστικού συστήματος, είναι μόνο μέσω του φιλελευθερισμού και υιοθέτησης μίας πολιτικής πως δεν πετυχαίνουμε ως κοινωνία αλλά ως άτομα (ευρωπαϊκός φιλελευθερισμός και σύγχρονες κυρίαρχες τάσεις στην Αμερική).
Ο (συντηρητικός και μη) φιλελευθερισμός στην Ελλάδα είναι αυτός που αποδεικνύεται δαιμονοποιημένος. Και ναι για αυτό υπάρχει άμεση ευθύνη της Αριστεράς, συγκεκριμένα όμως της Ελληνικής Αριστεράς, εκείνης δηλ. που πολύ εύστοχα αναφέρθηκε στο blogpost (κάτι σαν κέντρο & αριστερά).
Όμως οι φιλελεύθερες πολιτικές και οικονομικές προσεγγίσεις δεν είναι απόρροια της κοινωνικής και θρησκευτικής εξέλιξης σε αυτές τις χώρες;
Δεν έχω διαβάσει Max Weber (The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism) αλλά απ' ό,τι καταλαβαίνω -κοινωνιολογικά- εκεί το αποδίδουν.
Πρέπει να κοιτάξουμε την πορεία της Ιστορίας κ των στρατηγικών που ακολουθήθηκαν στην επιρροή του συγκεκριμένου δόγματος. Δεν ήταν τόσο ο ίδιος ο Προτεσταντισμός, όσο η αποτίναξη του Καθολικισμού, ενός σαφέστερα πιο αυστηρού και συντηρητικού δόγματος.
Η εξέλιξη της Ελληνικής Εκκλησίας και της σχέσης της με το Κράτος ίσως να αποτελέσει όντως μία θετική αλλαγή.
Κατά τη γνώμη μου όμως θα επηρεάσει την πολιτική νοοτροπία απλά έμμεσα σε σχέση με μία πλήρη αποστροφή στην Ελληνική Κεντρό(?)-Αριστερά (και εννοώ τις μέχρι τώρα εκφάνσεις τις).
Κατά τη γνώμη μου, η δαιμονοποίηση της επιχειρηματικότητας οφείλεται αφενός στο ότι υπάρχουν κάποιοι που αισθάνονται ότι απειλούνται τα κεκτημένα τους, αφετέρου στο ότι ο έλληνας είναι ένθερμος θιασώτης της ήσσονος προσπάθειας. Και αυτά ισχύουν ανεξάρτητα από το αν δηλώνει αριστερός, δεξιός, είναι θρησκευόμενος ή αλλόθρησκος.
Επιπρόσθετα, τα Θρησκευτικά εξετάστηκαν στις πανελλήνιες εξετάσεις 1 ή 2 φορές. Δεν έχω στατιστικά στοιχεία, αλλά δυσκολεύομαι πολύ να φανταστώ ότι όσοι γεννήθηκαν το 1982 και 1983 (δεν είμαι σίγουρος αν αυτές είναι οι φουρνιές των μαθητών) παρουσιάζουν σημαντικά μειωμένες επιδόσεις στην επιχειρηματικότητας σε σχέση π.χ. με τις φουρνιές του 1981 ή του 1984. Ακόμη όμως και αν αυτό συμβαίνει, αμφιβάλλω ζωηρά ότι η αποστήθιση των Θρησκευτικών έπαιξε τον παραμικρό ρόλο.
O/H trif καταγράφει απόψεις που με καλύπτουν σε μεγάλο βαθμό. Η θρησκεία όντως παίζει σημαντικό ρόλο, όπως και η οικονομία παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της θρησκείας. Ο πουριτανισμός (ουσιαστικά ο φονταμεταλισμός του δόγματος των προτεσταντών) είναι κατά τον Βέμπερ (βλ. http://www.google.com/books?hl=el&lr=&id=Y_pqZS5q72UC&oi=fnd&pg=PR9&dq=max+weber+religion+capitalism&ots=QIqUCkZ59i&sig=XHA5o70nx3l8hp6sv0EDMc5j-zQ) η αιτία του Καπιταλισμού. Το έχω πει και σε απευθείας συζήτηση με τον συντάκτη του blog post σε ανύποπτο χρόνο. Είναι ένα από τα κεφάλαια - για όσους θυμούνται - από το μάθημα της κοινωνιολογίας στο λύκειο.
Σε αντιδιαστολή, ο ευραϊσμός διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό από την οικονομική κατάσταση (έλλειψη πόρων) για αυτό και οι ακόλουθοί του παραδοσικά πρωταγωνιστούν στο σύγχρονο καπιταλιστικό σύστημα, κυρίως στο τραπεζικό τομέα (βλ οικογένεια Rothschild). Άρα μιλάμε για μια αλληλεπίδραση όπου κυριαρχεί η κουλτούρα των ανθρώπων που συνδιαμορφώνουν τόσο τη θρησκεία όσο και την οικονομία. Για αυτό και οι θρησκείες και τα συστήματα δεν παίζουν το ίδιο παντού. Ναι! Υπάρχουν σέκτες και στην οικονομία όπως ο καπιταλοκρατισμός ο δικός μας και ο εντελώς διαφορετικός και σκληρότερος κρατικός καπιταλοκομουνισμός της Κίνας.
Όσο για εμάς, τό μονο που έχω να προσθέσω σε αυτό το πολύ ενδιαφέροντα διάλογο που ανοίξατε, είναι το επίκαιρο άρθρο του Σταύρου Τσακυράκη από "ΤΑ ΝΕΑ" http://www.tanea.gr/gnomes/?aid=4741542.
ΥΓ: συγνώμη για τα τυπογραφικά. Είναι στατιστικά σίγουρο ότι θα έχω :)
Σε ό,τι αφορά ειδικά το σχόλιο του Βαγγέλη "ο έλληνας είναι ένθερμος θιασώτης της ήσσονος προσπάθειας. Και αυτά ισχύουν ανεξάρτητα από το αν δηλώνει αριστερός, δεξιός, είναι θρησκευόμενος ή αλλόθρησκος" θα συμφωνίσω μεν, ωστόσο με τη προσωπική μου επιφύλλαξη ότι δεν είναι η επικρατούσα πραγματικότητα για όλους. Κατά την άποψη μου, είναι μια αρκετά διαδεδομένη στάση ζωής που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην (υπερ)προστατευτική ομπρέλα της μέσης ελληνικής οικογένειας που είτε γαλουχεί τέτοιους ανθρώπους, είτε παρέχει τις καλύτερες προυποθέσεις για να ξεκινήσει κάποιος νέος την επαγγελματική του σταδιοδρομία. Όπως πάντα, όλες οι περιπτώσεις έιναι ξεχωριστές, και όλοι άνθρωποι δεν αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο ακόμα και στο ίδιο περιβάλλον.
Για το κατά πόσο πιο επιχειρματικά επιτυχημένοι ήταν ή μη σε παλαιότερες εποχές οι έλληνες, προσωπικά νομίζω ότι ήταν πολύ περισσότερο επιτυχημένοι και δαιμόνιοι. Παραδείγματα ανθρώπων που να ξεκινούν από το μηδεν όπως ο Ωνάσης ή ο Μποδοσάκης ή ο Τοσίτσας δεν υπάρχουν, ή μπορεί να υπάρχουν και να μη τα γνωρίζουμε, ή οι συνθήκες δεν είναι πλέον οι ίδιες και το περιβάλλον "εχθρικό" εντός συνόρων. Ο έλληνας επαναπαύτηκε στη ροή των κεφαλαίων των πακέτων βοήθειας της ΕΕ τα οποία με συνευθύνη (και προσκαιρισμό) των "μεγάλων" της ΕΕ δεν επενδύθηκαν αλλά καταναλώθηκαν σε αγαθά.
Τέλος, θα ήθελα να προσθέσω (για να την ακρίβεια να μεταφέρω) την άποψη του πατέρα μου που είναι κοντα 70 ετών και έχει ζήσει την μετα-εμφυλιώτική περίοδο. Σύμφωνα λοιπόν με αυτή την άποψη, μετά τον εμφύλιο οι χαρακτηρισμένοι αριστεροι ή/και οι "συνοδοιπόροι" αυτών (τουτέστιν οι μη-δεξιοί) δεν είχαν ελπίδα να μπουν στο δημόσιο. Ούτε καν να πάρουν βίζα για τις ΗΠΑ. Με άλλα λόγια επικράτησε η συνήθης κατάσταση της "ιδιοκτησίας της εξουσίας" στην Ελλάδα. Άρα η μόνη διέξοδος ήταν για μεγάλο μέρος του κόσμου να κινηθεί με βάση τη μικρή επιχειρηματικότητα που έφερε στη συνέχεια και τη μεγάλη. Τετοια παράδειγμα (και μάλλιστα μ αριστερή οικογενειακή προέλευση) φαίνεται όντως να υπάρχουν όπως πχ ο Σ. Κόκκαλης (ο πατέρας του ήταν ο προσωπικός ιατρός του Θανάση Κλάρα, δηλαδή, του Άρη Βελουχιώτη!) ή ο Μ. Κυριακού (γιός κομμουνιστή ναυτεργάτη που πήγε εθελοντικά στο ανατολικό μπλόκ - νομίζω Πολωνία-, και μέλος του Δημοκρατικού Στρατού στον Εμφύλιο).
Δημοσίευση σχολίου